RAM là gì? Chức năng và lưu ý để chọn RAM chuẩn

RAM là bộ nhớ siêu nhanh được dùng để lưu trữ thông tin tạm thời trên các thiết bị như máy tính, điện thoại, máy chủ. Bài viết này mình sẽ giải thích rõ và trực quan nhất về RAM, cách thức hoạt động và quan trọng hơn là giúp bạn xác định chính xác mình cần bao nhiêu RAM cho máy tính cá nhân hay máy chủ VPS của mình.

Các điểm chính

• RAM và vai trò: Bộ nhớ tạm siêu nhanh, lưu trữ thông tin hiện hành cho CPU xử lý. Đóng vai trò thiết yếu cho hoạt động mượt mà và đa nhiệm của hệ thống.
• Cơ chế hoạt động: Dữ liệu ứng dụng từ ổ cứng tải vào RAM để CPU truy xuất và hiển thị theo thao tác người dùng.
• Cấu tạo cơ bản: Bao gồm bo mạch, vi xử lý, ngân hàng bộ nhớ, chip SPD và bộ đếm.
• Các loại RAM phổ biến: SDRAM, DDR, DDR2, DDR3, RDRAM, DDR4, DDR5.
• Thông số cần biết: Dung lượng, loại RAM, tốc độ Bus, độ trễ CAS, ECC, Refresh Rate.
• Dung lượng RAM phù hợp: Đối với điện thoại, máy tính/laptop, website/Server/VPS
• Lưu ý khi nâng cấp: Bạn cần kiểm tra RAM hiện tại, kiểm tra tính tương thích với thiết bị và chú ý các dấu hiệu thiếu RAM.
• Giải đáp thắc mắc: Trả lời các câu hỏi về RAM.

RAM là gì?

RAM (Random Access Memory) hay bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên, là nơi lưu trữ thông tin hiện hành để CPU có thể truy xuất và xử lý, đóng vai trò là bộ nhớ tạm của hệ thống.

RAM có hai đặc tính cốt lõi:

• Tốc độ cực nhanh: Tốc độ đọc và ghi dữ liệu của RAM nhanh hơn gấp nhiều lần so với ổ cứng. Đây là lý do tại sao các ứng dụng đang chạy thì rất mượt, nhưng lúc khởi động lại mất một khoảng thời gian – đó là lúc dữ liệu được tải từ ổ cứng lên RAM.
• Bộ nhớ khả biến: Dữ liệu trên RAM sẽ bị xóa sạch khi tắt máy. RAM chỉ có nhiệm vụ lưu trữ tạm thời những gì hệ thống đang cần dùng đến.

Cơ chế hoạt động của RAM

Dữ liệu ứng dụng trên smartphone/máy tính bảng được chuyển từ ổ cứng vào RAM khi khởi động. Sau đó, CPU sẽ truy xuất dữ liệu từ RAM để hiển thị và đáp ứng thao tác người dùng. Sau khi tắt máy, ngắt nguồn điện thiết bị thì dữ liệu trên RAM sẽ bị xóa.

Cấu tạo của RAM

• Bo mạch: Bảng mạch chứa mọi thành phần RAM, kết nối bộ nhớ với máy tính qua mạch bán dẫn silicon.
• Vi xử lí: SDRAM đồng bộ hóa hoạt động bộ nhớ với vi xử lí, đơn giản hóa điều khiển và loại bỏ tín hiệu thừa so với DRAM thông thường.
• Ngân hàng bộ nhớ: Các mô-đun lưu trữ dữ liệu. SDRAM có nhiều ngân hàng bộ nhớ, cho phép truy cập chéo và tăng tốc độ.
• Chip SPD: Chip SPD trên bo mạch chứa thông tin RAM, giúp máy tính truy cập khi khởi động.
• Bộ đếm: Bộ đếm theo dõi địa chỉ cột để truy cập cụm tốc độ cao, sử dụng cụm tuần tự và xen kẽ.

Các loại RAM phổ biến hiện nay

RAM được phân loại thành hai loại chính là SRAM (RAM tĩnh) và DRAM (RAM động). SRAM là RAM giữ nguyên nội dung dữ liệu ngay cả khi không được làm mới, chỉ mất dữ liệu khi tắt máy, và thường được dùng để lưu trữ dữ liệu khởi động.

Ngược lại, DRAM thì dùng để lưu trữ dữ liệu tạm thời trong quá trình chạy ứng dụng và sẽ mất dữ liệu khi ứng dụng đóng, thiết bị tắt hoặc khởi động lại.

RAM tĩnh chủ yếu có:

• Loại SRAM truyền thống với 6 transistor cho mỗi bit.
• Biến thể SRAM với 8 hoặc 10 transistor cho mỗi bit và ít phổ biến hơn.

Các loại RAM tĩnh không có sự khác biệt rõ ràng như RAM động và chủ yếu được phân biệt theo cấu trúc transistor bên trong hay ứng dụng cụ thể, chứ không có nhiều loại RAM tĩnh khác nhau về mặt tên gọi như RAM động.

Còn các loại RAM động thì có:

• SDRAM (Synchronous Dynamic RAM – RAM đồng bộ): Là nền tảng ban đầu, đồng bộ hóa hoạt động với bus hệ thống.
• DDR (Double Data Rate SDRAM): Một phiên bản vượt bậc so với SDR với 184 chân, hiện nay rất ít phổ biến trên các máy tính mới.
• DDR2: Cải tiến từ DDR, sử dụng 240 chân và mang lại tốc độ vượt trội, tuy nhiên chủ yếu còn thấy trên các máy tính đời cũ.
• DDR3: Là dòng RAM phổ biến và được sử dụng rộng rãi hiện nay nhờ tốc độ cao.
• RDRAM (Rambus Dynamic RAM – RAM bus): Sở hữu một công nghệ hoàn toàn mới, khác biệt với các thế hệ trước về kỹ thuật chế tạo.
• DDR4: Ra mắt năm 2014, kế thừa và nâng cấp từ DDR3, nổi bật với tốc độ truyền tải từ 2133-4266 MHz, sử dụng điện áp thấp hơn (1.2V) và giá thành cao hơn DDR3.
• DDR5: Là thế hệ bộ nhớ RAM mới nhất dành cho máy tính, được kế thừa và cải tiến từ DDR4 với nhiều ưu điểm vượt trội về tốc độ, dung lượng và hiệu quả năng lượng

Những thông số cần biết khi chọn RAM

Khi chọn mua hoặc nâng cấp RAM, bạn cần chú ý đến bốn thông số quan trọng sau:

• Dung lượng: Đây là sức chứa của RAM, được đo bằng Gigabyte (GB). Dung lượng càng lớn, thì cho phép mở nhiều ứng dụng và tab trình duyệt cùng lúc mà không bị chậm. Các mức phổ biến là 8GB, 16GB, 32GB.
• Loại RAM: Là thế hệ của RAM như DDR4 hoặc DDR5, là yếu tố quyết định tính tương thích. Bạn phải chọn đúng loại RAM mà bo mạch chủ của mình được hỗ trợ.
• Tốc độ Bus: Là tốc độ truyền dữ liệu của RAM, đo bằng Megahertz, ví dụ 3200MHz, 4800MHz. Bus càng cao, dữ liệu được gửi đến CPU càng nhanh.
• Độ trễ CAS: Là độ trễ phản hồi của RAM, ví dụ CL16, CL18. Chỉ số này càng thấp thì RAM phản hồi càng nhanh. Tuy nhiên, với người dùng phổ thông, thông số này ít quan trọng hơn ba yếu tố trên.
• ECC (Error Checking and Correction): Là khả năng tự động phát hiện và sửa các lỗi dữ liệu nhỏ phát sinh trong quá trình hoạt động. Hiện tại Vietnix đang ứng dụng dòng RAM này cho các máy chủ dịch vụ hosting, VPS nhằm mang đến chất lượng dịch vụ tốt nhất cho người dùng.
• Refresh Rate: RAM máy chủ chứa hàng trăm tế bào điện tử cần được nạp điện liên tục (refresh) hàng nghìn lần/giây. Nếu không, dữ liệu sẽ bị mất. Đây là cơ chế làm mới cần thiết cho bộ nhớ động.

Đối với điện thoại

Nếu bạn chỉ thực hiện các tác vụ cơ bản như lướt web, xem phim hoặc chơi game nhẹ, RAM từ 2GB đến 3GB là đủ đáp ứng. Tuy nhiên, đối với những người dùng thường xuyên sử dụng ứng dụng nặng hoặc chơi game có đồ họa trung bình trở lên, dung lượng RAM từ 4GB trở lên sẽ mang lại trải nghiệm mượt mà và ổn định hơn.

Đối với máy tính cá nhân / laptop

• 4GB (Mức cơ bản): Đủ dùng cho các tác vụ văn phòng, lướt web, xem phim, học tập online, là mức tối thiểu để có trải nghiệm mượt mà trên Windows 11 hiện nay.
• 8GB (Mức phổ thông): Đây là dung lượng phổ biến cho hầu hết người dùng, phù hợp cho việc chơi game, lập trình, chỉnh sửa ảnh cơ bản, và đặc biệt là mở hàng chục tab Chrome mà không lo giật lag.
• 16GB trở lên (Mức cao cấp): Dành cho người dùng chuyên nghiệp như chỉnh sửa video 4K, thiết kế đồ họa 3D, chạy nhiều máy ảo cùng lúc hoặc các game thủ muốn có hiệu suất tốt nhất.

Đối với website/server/vps

Việc dung lượng RAM bao nhiêu là đủ cho website còn phụ thuộc vào nền tảng, số lượng plugin, và quan trọng nhất là lưu lượng truy cập.

Lưu ý: Tất cả các con số đều mang tính chất tham khảo, bạn cần phải dựa vào nhu cầu sử dụng của mình để chọn đúng loại RAM mình mong muốn cho từng trường hợp.

Nếu chọn gói cấu hình quá cao thì có thể gây lãng phí tài nguyên còn nếu chọn gói quá thấp thì làm thiếu hụt tài nguyên khi website phát triển, dẫn đến hiệu suất kém, để giải quyết khó khăn đó, Vietnix đã cung cấp dịch vụ có thể lựa chọn cấu hình RAM linh hoạt trên các gói VPS NVME. Bạn sẽ sở hữu một giải pháp VPS hiệu quả về chi phí và luôn sẵn sàng đáp ứng nhu cầu tăng trưởng của website, an tâm trong quá trình sử dụng.

Kiểm tra RAM hiện tại

Trước khi nâng cấp, bạn cần biết bằng thông tin RAM hiện tại trên máy tính:

• Trên Windows: Nhấn Ctrl + Shift + Esc để mở Task Manager, chọn tab Performance, sau đó chọn Memory. Bạn sẽ thấy dung lượng, tốc độ và số khe cắm đang sử dụng.
• Trên macOS: Click vào logo Apple ở góc trái rồi nhấn About This Mac.

Tính tương thích khi nâng cấp

• Đúng loại RAM: Mainboard DDR4 chỉ chạy với RAM DDR4. Vì vậy, việc kiểm tra thông số kỹ thuật của bo mạch chủ là bước bắt buộc đầu tiên.
• Tốc độ Bus: Mua RAM có Bus cao hơn mức mainboard hỗ trợ sẽ gây lãng phí, vì RAM sẽ tự động chạy ở tốc độ tối đa mà Mainboard cho phép.
• Dual Channel: Để tối ưu hiệu năng, bạn nên lắp hai thanh RAM có cùng dung lượng và tốc độ Bus (ví dụ: 2 thanh 8GB thay vì 1 thanh 16GB). Việc này sẽ kích hoạt chế độ Dual Channel, tăng gấp đôi băng thông bộ nhớ.

Dấu hiệu máy tính/server thiếu RAM

• Hệ thống phản hồi chậm, thường xuyên bị đơ hoặc giật lag.
• Mở ứng dụng hoặc các file lớn mất rất nhiều thời gian.
• Đèn báo ổ cứng nhấp nháy liên tục dù bạn không làm gì nặng.

Giải đáp thắc mắc thường gặp về RAM

Kết bài

Hiểu rõ về RAM, từ định nghĩa, vai trò, các loại, thông số kỹ thuật cho đến dung lượng phù hợp với từng nhu cầu là vô cùng quan trọng để tối ưu hiệu suất hoạt động của máy tính hoặc máy chủ. Việc lựa chọn đúng loại RAM và dung lượng cần thiết, đồng thời chú ý đến các yếu tố tương thích và bảo mật, sẽ giúp bạn có trải nghiệm mượt mà, ổn định và tránh lãng phí tài nguyên không đáng có.